Το πρώτο ολοκληρωμένο ντοκιμαντέρ για τον Frank Zappa, δουλειά του ιδιοφυούς σκηνοθέτη Alex Winter, δημιουργού και του περίφημου The Panama Papers.
Frank Zappa
Το πρώτο ντοκιμαντέρ για τον Μότσαρτ του εικοστού αιώνα
Είκοσι οκτώ χρόνια μετά τον θάνατό του έρχεται και πάλι στην επικαιρότητα μέσω του πρώτου ολοκληρωμένου ντοκιμαντέρ για την ιδιωτική του ζωή και το τεράστιο μουσικό του έργο.
Ο brother in arms Άκης Έβενης μεγαλουργεί για άλλη μια φορά, γράφοντας ένα εξαιρετικό κείμενο περί αυτού, το οποίο αναρτήθηκε στο Anatropi News στις 3 Νοεμβρίου.
«ZAPPA»: Ένα ντοκιμαντέρ για τον δημιουργό της τέχνης των «παράφωνων» ήχων
Το «ZAPPA» είναι το πρώτο ολοκληρωμένο ντοκιμαντέρ το οποίο εξερευνά την ιδιωτική ζωή και το τεράστιο έργο τού πρωτοποριακού μουσικού Frank Vincent Zappa, o οποίος ασχολήθηκε με την παραγωγή ηχογραφημάτων πάνω από τρεις δεκαετίες.
Γράφει ο Άκης Έβενης
Η επίσημη παρουσίαση της ταινίας είχε προαναγγελθεί το καλοκαίρι του 2020 για τις 27 Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Δυστυχώς, όμως, η μακρόχρονη περίοδος ανατροπών, λόγω του covid19, ανέστειλε πολλές από τις προγραμ-ματισμένες δημόσιες προβολές, ανά την υφήλιο, οι οποίες άρχισαν να πραγματοποιούνται σιγά – σιγά φέτος με την άρση των περιοριστικών μέτρων. Στη χώρα μας, για άγνωστους (ή γνωστούς;) λόγους, η ταινία δεν έχει προβληθεί προς το παρόν.
Ωστόσο, όσοι από τα εκατομμύρια των θαυμαστών του, επιθυμούσαν/ούν διακαώς να απολαύσουν τα συναρπαστικά γεγονότα που εξιστορούνται σε αυτή την ταινία από το πιο αξιαγάπητο «στραβόξυλο» του πλανήτη, είχαν κι έχουν τη δυνατότητα αγοράς του ντοκιμαντέρ ή την παρακολούθηση του, μέσω διαδικτύου.
Ο σκηνοθέτης, ο οποίος οργάνωσε το ταξίδι του θεατή σε μια άγρια, αλλά, θαυμάσια βόλτα με ένα ψυχεδελικό σελιλόϊντ παρεάκι το οποίο οδηγεί ο Frank, είναι ο Alex Winter, γνωστός από τον ρόλο του Bill στην κωμωδία επιστημονικής φαντασίας "Bill & Ted - Face the Music", δημιουργός επίσης της ταινίας «The Panama Papers», που αφορά το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς και «Deep Web» με θέμα τη σκοτεινή πλευρά του διαδικτύου.
Οι πρώτες σκέψεις για τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ
«Μου φάνηκε εντυπωσιακό σε εμένα και στον παραγωγό Glen Zipper ότι, χρόνια μετά τον θάνατο του Frank, δεν είχε δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο αφιέρωμα υπό μορφή ντοκιμαντέρ για τη ζωή και την εποχή που έζησε, με όσα έζησε, ο Frank Zappa», αποκαλύπτει ο Alex Winter σε σημειώσεις του για το έργο και συνεχίζει:
«Ξεκινήσαμε να κάνουμε αυτή την ταινία για να πούμε μια ιστορία. Δεν πρόκειται για ένα μουσικό ντοκιμαντέρ ή μια συμβατική βιογραφική ταινία, αλλά για το δραματικό έπος ενός μεγάλου Αμερικανού καλλιτέχνη και στοχαστή. Μια ταινία που θα είχε ως στόχο να μεταφέρει το εύρος ενός εκπληκτικού και ποικίλου Zappa, τη δημιουργική παραγωγή και το εύρος της εξαιρετικής προσωπικής και πολιτικής ζωής του. Πρώτα και Πάνω απ’ όλα, ήθελα να κάνω μια πολύ ανθρώπινη, ολοκληρωμένη κινηματογραφική εμπειρία για ένα εξαιρετικό άτομο. Αυτό που βοήθησε να γίνει δυνατό αυτό το όραμα ήταν η Gail Zappa!»
Η προσέγγιση των αρχείων Zappa
Η Gail,η οποία μετά το θάνατο του συζύγου της, πούλησε όλα τα δικαιώματα των έργων που είχαν εκδοθεί, παρα-χώρησε στην ερευνητική ομάδα την πλήρη πρόσβαση σε μια τεράστια συλλογή ακυκλοφόρητων μουσικών έργων, ταινιών, ημιτελών έργων, αδημοσίευτων συνεντεύξεων και ηχογραφημένων συναυλιών που δεν κυκλοφόρησαν και ήταν αποθηκευμένα. Πολλά από τα αρχεία κινδύνευαν να χαθούν για πάντα λόγω της αρχικής οξείδωσης κάποιων αναλογικών μέσων αποθήκευσης ηχητικού και οπτικού περιεχομένου.
«Στο θησαυροφυλάκιο του Zappa συναντήσαμε μια τεράστια συλλογή από ακυκλοφόρητα μουσικά έργα του, ταινίες, ημιτελή έργα, αόρατες συνεντεύξεις του και ανήκουστες ηχογραφήσεις συναυλιών. Με αυτόν τον πλούτο υλικού, και την ελάχιστη προσθήκη με πρόσφατες συνεντεύξεις με τους πιο στενούς φίλους και μουσικούς συνεργάτες του Frank, χτίσαμε μια αφήγηση που είναι τόσο οικεία όσο και επική σε εύρος.» Ωστόσο, ο Alan εξέφρασε στη συνέχεια και την ανησυχία που υπήρχε για την κατάσταση του υλικού:
«Πριν αρχίσουμε να κάνουμε την ταινία, χρεια-ζόμασταν να διατηρήσουμε ένα μεγάλο μέρος του υλικού από αυτό το θησαυροφυλάκιο που χαλούσε και κινδύνευε να χαθεί για πάντα. Έτσι δημιουργήσαμε μια καμπάνια crowdfunding με αποτέλεσμα να τύχει να σπάσουν τα ρεκόρ χρηματοδότησης για ένα ντο-κιμαντέρ σχετικό με τον καλλιτέχνη. Και έτσι ξεκίνησε μια εξαντλητική, διετής αποστολή για τη συντήρηση, την αρχειοθέτηση, τη διαφύλαξη και τη διάχυση αυτού του υλικού. Όταν ολοκληρώθηκε η φάση αυτή, ξεκινήσαμε να κάνουμε την ταινία». Μόλις ολοκληρώθηκε η εξαντλητική διετής διαδικασία για τη συντήρηση του, ξεκίνησε η δημιουργία του ντοκιμαντέρ το οποίο ολοκληρώθηκε σε έξι χρόνια.
Από την έρευνα και την συντήρηση περιεχομένου στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ
Σε όλα τα αρχειακά πλάνα, το «ZAPPA» εξερευνά την ιδιωτική ζωή πίσω από τη μουσική καριέρα, η οποία δεν διέφυγε ποτέ από την πολιτική αναταραχή της εποχής του.
Οι σκηνοθετικές παρεμβάσεις του Alex Winter συμπληρώνουν το έργο με εμφανίσεις της χήρας του Frank, της Gail Zappa, αλλά και αρκετών μουσικών συνεργατών του, συμπεριλαμβανομένων των Mike Keneally, Ian Underwood, Steve Vai, Pamela Des Barres, Bunk Gardner, David Harrington, Scott Thunes, Ruth Underwood, Ray White και άλλων.
Στην αρχή, βλέπουμε πλάνα του νεαρού φαρσέρ Frank. Αν και δεν είχε ασχοληθεί ακόμη με τη μουσική, την οποίαν ούτε πολυγνώριζε, ήδη δημιουργούσε, πειραματιζόταν και διατάραζε τη γαλήνη των άλλων στη παιδική ηλικία του. Ο Zappa είπε κάποτε στην Washington Post ότι το «μονό παιχνίδι» του ήταν μια μάσκα αερίων. Μια φορά, την τεμάχισε με ένα ανοιχτήρι κονσερβών. Ως αποτέλεσμα του μολυσμένου περιβάλλοντος που ζούσε, μεγάλωσε αντιμετωπί-ζοντας άσθμα, συχνούς πόνους στα αυτιά και προβλήματα στο ιγμόρειο. Εκτός από όλες τις ασθένειες και τις επικίνδυνες χημικές ουσίες, ο Zappa δεν είχε ένα σταθερό σπίτι για να μεγαλώσει. Δεδομένου ότι ο πατέρας του εργαζόταν για το Υπουργείο Άμυνας των Η.Π.Α, η οικογένεια μετακινούνταν συνεχώς στον άξονα Μέριλαντ, Φλόριντα, Καλιφόρνια. Ο Zappa, μέχρι τα 15 του, πήγε σε έξι διαφορετικά Λύκεια.
Τα πάθη του τον οδήγησαν σε ρόλους: καλλιτέχνη, σκηνοθέτη, συνθέτη, μουσικού, ποιητή, αρχηγού συγκρο-τήματος, κοινωνικού ταραχοποιού, ακόμα και συνήγορου. Ως παιδί, του άρεσε να εκσφενδονίζει σκατά. Το ενδια-φέρον του για τη χημεία μεταφράστηκε σε μια κάπως επι-στημονική προσέγγιση για μουσική δημιουργία. Αργότερα, παρακολουθώντας τις πρόβες του συγκροτήματος με τους Mothers Of Invention, με συμφωνικές ορχήστρες και μικρά μουσικά σύνολα δωματίου, παρατηρούμε μια ιδιοφυΐα να εργάζεται σκληρά. Η πρωτοποριακή πολυπλοκότητα των μουσικών συνθέσεών του είναι ένα είδος αλχημείας. Ένας αυτοδίδακτος και εργασιομανής ο οποίος κρατούσε σε μεγάλο βαθμό τους άλλους, σε απόσταση αναπνοής.
Σε κάποιο σημείο της ταινίας, ισχυρίζεται ότι δεν έχει άλλους φίλους εκτός από τη σύζυγό του Gail,με την οποία συνεργάστηκε προκειμένου να δημιουργήσουν τη δική τους εταιρεία παραγωγής ηχογραφημάτων (δισκογραφική) και τα τέσσερα παιδιά τους. Σε ένα άλλο σημείο, μαθαίνουμε για τις συνεργασίες του με τους: Captain Beefheart (φίλο του από το γυμνάσιο), Flo & Eddie, Zubin Mehta και Steve Vai. Επίσης ανέλαβε υπόθεση στο διοικητικό συμβούλιο λογοκρισίας των ΗΠΑ. Η δε ταινία του, «200 Motels», έθεσε στο υψηλότερο σημείο τον πήχη του rock‘n roll.
Η τεράστια προσωπική του αρχειακή συλλογή πιθανότατα περιέχει περαιτέρω ασύλληπτους θησαυρούς. Το «Zappa» είναι μια αποκάλυψη, ένα αφιέρωμα αγάπης σε ένα μοναδικό πλάσμα.
Ως μουσικός δημιουργός
Ο Frank Zappa επηρέασε τον κόσμο της μουσικής με πολλούς τρόπους όσο κανένας άλλος.
Ήταν ο δημιουργός της τέχνης των παράφωνων ήχων απροσδόκητης ομορφιάς. Ωστόσο, στις παραγωγές του λειτουργούσε κι ως σκηνοθέτης ανόητων, παράλογων και αντιπαραθετικών ερμηνειών στη διάρκεια των ηχογρα-φήσεων. Πέρα από τον θαυμασμό για την μουσική του, ένας ακόμη λόγος που είχε κερδίσει και τον σεβασμό του κοινού του, ήταν ο ξεχωριστός τρόπος με το οποίο χρησι-μοποιούσε το εξαιρετικό μουσικό ταλέντο του προκειμένου να αμφισβητήσει την υφιστάμενη κοινωνική δομή και το σύστημα αξιών της.
Ο Frank Zappa ήταν ένας ειλικρινής επικριτής των πάντων: Από τη νοοτροπία της αγέλης της μεσαίας τάξης έως τη λογοκρισία του Rock‘n Roll. Στην καριέρα του, δούλεψε με κάθε είδος, από τη ροκ έως την τζαζ και την κλασική μουσική και παρήγαγε εξήντα ριζοσπαστικά, πρωτοποριακά και «ασεβή» άλμπουμ.
Το «We’ re Only In It For The Money», το οποίο κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1968 από την Verve Records, ήταν ανάμεσα στις πρώτες προσπάθειες του συγκροτήματος, να σατιρίσει την Αριστερή και Δεξιά πολιτική, ιδιαιτέρως την υποκουλτούρα των Χίπις, καθώς και το άλμπουμ των Beatles Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band. Σχεδιάστηκε ως μέρος ενός έργου που ονομάζεται «No Commercial Potential», το οποίο παρήγαγε τρία άλλα άλμπουμ: Lumpy Gravy, Cruising with Ruben & the Jets και Uncle Meat.
Συμπέρασμα
Ο Frank Zappa δεν ήταν μόνο μια δημιουργική ιδιοφυΐα, αλλά και ένας σπουδαίος και εύγλωττος στοχαστής που άρθρωσε την τρέλα των καιρών του με εξαιρετική διαύγεια και εξυπνάδα. Ένας λάτρης της ελευθερίας του λόγου που έζησε και εργάστηκε ανάμεσα σε άλλους εξαιρετικούς ανθρώπους σε ιστορικούς χρόνους.
Το «ZAPPA» δεν είναι ένα ρετρό ταξίδι στο παρελθόν, αλλά μια απόλυτα σύγχρονη εξερεύνηση ενός ανθρώπου του οποίου η κοσμοθεωρία, η τέχνη και η πολιτική ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της και ήταν βαθιά σχετική με τους δύσκολους καιρούς μας.
Ο Frank Zappa ήταν πιο διαφορετικός από όλους τους άλλους μουσικούς της ροκ σκηνής και η δουλειά του ήταν γεμάτη καινοτομία και στυλ.
Εισήχθη στο «Rock and Roll Hall of Fame» το 1995, δύο χρόνια μετά το θάνατο του (ένας από τους λόγους που αμφισβητώ την ύπαρξη αυτού του φορέα) και κέρδισε το «Grammy Lifetime Achievement Award» το 1997 (ένας λόγος που αμφισβητώ πλέον και το θεσμό αυτών των βραβείων).
«Αν θέλεις να χαλαρώσεις, πήγαινε στο σχολείο. Αν θέλεις εκπαίδευση, πήγαινε στη βιβλιοθήκη»
Frank Zappa
